Παγκόσμια ημέρα Ελληνικής γλώσσας

Γράφει ο Ρήγας Καππάτος

Εδώ και λιγότερο από δύο χρόνια θεσμοθετήθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών ο εορτασμός μνήμης παγκοσμιότητας της ελληνικής γλώσσας, Έτσι, την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου με ξάφνιασε ευχάριστα όταν είδα στις ειδήσεις ανθρώπους από διαφορετικές ηπείρους, χώρες και γλώσσες να λένε κάτι στα Ελληνικά όταν ρωτήθηκαν! Προσωπικά, ζώντας έξω από την Ελλάδα, δεν το είχα αντιληφθεί ούτε γνωρίζω σε ποιον ανήκει η ιδέαούτε και είχα υπόψη μου τον εορτασμό, εύγε σε αυτόνπου τον επινόησε!Εκείνο που θα προσθέσω στην είδηση, κυρίως επειδή ζω σε μία αγγλόφωνη χώρα, τις ΗΠΑ, είναι η εκπληκτική εργασία του Θεσσαλονικιού Αριστείδη Κωνσταντινίδη.

            Πρόκειται για το λεξικό Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Σε αυτό το λεξικό συγκεντρώνονται όλες οι λέξεις που δανείστηκε η αγγλική γλώσσα από την Ελληνική. Η αντιγραφή έγινε από το λεξικό LIDDELL-SCOTT, από τα πιο έγκριτα αν όχι το πιο έγκριτο του είδους. H έκδοση έγινε στη Θεσσαλονίκη το 2001 και αποτελείται από 1712 σελίδες μεγάλου σχήματος (12Χ8)συν μία εκτενή κατατοπιστική Εισαγωγή καιΠρόλογο 70 σελίδων. Στην Αθήνα, τότε, το πρακτόρευε ο Καραδήμας, Ιπποκράτους μεταξύ Ακαδημίας και Σόλωνος, από εκεί το αγόρασα.Ανάμεσα σε αναλύσεις και άλλες χρήσιμες πληροφορίες, ο Κωνσταντινίδηςγράφει: «ο Ελληνισμός πρέπει να επενδύσει σε μακρόπνοα προγράμματα στα οποία έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στον δυτικό κόσμο και στη διεθνή επιστημονική κοινότητα και αυτό είναι η Ελληνική γλώσσα».

            Στην τελική ανάλυση τωνελληνικών όρων που έχει δανειστεί η Αγγλική γλώσσα και υπάρχουν καταχωρημένοι στο λεξικό LIDDELL-SCOTT, σε σύνολο  337.000 λέξεων έχουμε: 195.000 ολόκληρες ελληνικές λέξεις και αποτελούν το 57,9% του συνόλου. Υπάρχουν επίσης 53.000 λέξεις που είναι μικτές, Ελληνικά-Λατινικά ή με άλλες ρίζες, και αντιστοιχούν στο 15,7%.

            Αυτό μου θύμισε η είδηση της 9^ης Φεβρουαρίου στην τηλεόραση για την καθιέρωση Παγκόσμιας ημέρας ελληνικής γλώσσας, που διαρκεί ίσαμε και τις 15 Φεβροαρίου, αν άκουσα σωστά. Ο εορτασμός αποτελεί μία νεοσύστατη δομή του υπουργείου Εξωτερικών που καθιερώθηκε το 2017. Ξανά συγχαρητήρια στον Υπουργό και στον επινοητή της ιδέας.

                                                            Και ο Νίκος Καββαδίας

Η αναφορά στον επετειακό πια εορτασμό της Ελληνικής γλώσσας που έχει καθιερωθεί για τις 9 Φεβρουαρίου, μου θύμησε ότι μία μέρα μετά και σε άλλη χρονολογία πέθανε ο αλησμόνητος -φίλος για μένα- και πάντα αγαπητός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό για την ποίησή του, Νίκος Καββαδίας.Πέθανε στις 10 Φεβρουαρίου του 1975, ξέμπαρκος, στο σπίτι του, στην Αθήνα, οδός Δεινοκράτους 5 όπου έμενε με την αδελφή του Τζένια. Εν ολίγοις πέρασαν από τότε, σχεδόν ανεπαίσθητα, 45 χρόνια. Ο άλλος φίλος, από τη Νέα Υόρκη αυτός, ο Ικάριος γλύπτης ΝικόλαςΊκαρης, προσφέρθηκε κι έκανε δωρεάν την προτομή του Καββαδία, την οποία μετέφερε ‘τιμής ένεκεν’ στην Ελλάδα η ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ, στην Αθήνα και από εκεί στην Κεφαλλονιά.Τα έξοδα για τα υλικά κάλυψε ο σύλλογος Κεφαλλήνων Νέας Υόρκης Ο ΚΕΦΑΛΟΣ, επί προεδρίας Ευγένιου Ρουχωτά. Η ιδέα ανήκε στο Χιώτη γιατρό Νίκο Λιγνό (όλοι νικολήδες!) και στον γράφοντα.

            Εκείνη την εποχή γινόταν εκσκαφή του λιμανιού του Αγίου Κήρυκος, στην Ικαρία. Ο Ίκαρης είδε μια μεγάλη πέτρα που είχαν βγάλει από το βυθό του λιμανιού κατά την εκσκαφή αφημένη στο μώλο. Σε αυτή, ο αείμνηστος Νίκος,είδε πως ήταν η κατάλληλη βάση για να στήσει επάνω την προτομή.

            Μίλησε με τον καπετάνιο του πλοίου της γραμμής και, χωρίς καμία αντίρρησης αυτός, είπε στο λοστρόμο, τη σήκωσε με τη μπίγα, την απόθεσε στην πλώρη και στον Πειραιά έγινε το ίδιο  με το πλοίο της γραμμής για την Κεφαλλονιά . Έτσι έγινε και ο Ίκαρης έσμιξε το Ικάριο με το Ιόνιο Πέλαγος!

            Αυτά στη μνήμη όλων των γνωστών και φίλων -όλοι εκλιπόντες- χάρη στην ιδέα του Υπουργού για την θεσμοθέτηση Παγκόσμια ημέρα Ελληνικής γλώσσας, μια γλώσσα που από αυτή δανείστηκαν όλες οι άλλες ευρωπαϊκές με πρώτη, σχεδόν εξ ολοκλήρου από αυτή την σημερνή παγκόσμια Αγγλική, κάτι όπως η Αττική κοινή σε άλλους καιρούς περασμένους.

            Το ποίημα που ακολουθεί το έγραψα για τα τριάντα χρόνια από το θάνατο του Καββαδία, όπως λέει και ο τίτλος. Αλλά επειδή η ποίηση δεν είναι αναλώσιμο είδος, ακόμα και στην καταναλωτική κοινωνία, το ξαναδημοσιεύω εδώ στη μνήμη του για τα 45 τώρα χρόνια από το θάνατό του.

                        Μπροστά στην προτομή του Καββαδία στο Αργοστόλι

            τριάντα χρόνια (σαράντα πέντε τώρα!) από το θάνατό του

                                                Στη ΦωφώΧιωτέλλη και στον Θανάση Καραβία

Ανάπλωρα πηγαίναμε κείνα τα χρόνια Κόλια:

άλλα καράβια, άλλες πορείες, άλλες θάλασσες.

Τώρα, στης παραλίας του Αργοστολιού τούτη την άκρη,

φουνταρισμένος γερενέ μένεις δεμένος, φίλε

και τριάντα χρόνια στη σειρά το πέλαγο αγναντεύεις,

λες βάρδια αιώνια ανάλαβες σε τούτη εδώ την κόχη∙

στην Άσσο, μίλια πάρα κεί, έχει φουντάρει ο Σπύρος,

με όσα κλειδιά του μένανε και δανεικά από πάνω.

Έτσι, λοιπόν, τώρα κι εγώ σαν έρχομαι απ’ τα ξένα,

ξέρω πως είσαι πάντα εδώ κι έρχομαι και σε βλέπω,

κι αναθυμάμαι τα παλιά και τα ταξίδια εκείνα

που τέλειωσαν και για τους δυο εδώ και χρόνια,Κόλια.

Αλλά κι όταν δεν είμ’ εδώ να  ’ρθω στο ομοίωμά σου,

σε φέρνω πάντοτε στο νου απ’ τη δική μου άκρη,

σαν έρθει καταχείμωνο κι αδειάζει η παραλία

και πέφτουν κρύα και παγωνιά και σε λούζει το κύμα

με τους αφρούς του, απαλά, σα να σε λούζουν Μούσες.

_____________

Αφιέρωση. Φωφώ Χιωτέλλη και Αθανάσιος Καραβίας. Αδέλφια και φίλοι του Καββαδία που γνώρισα από εκείνον. Η Φωφώ ήταν παντρεμένη με τον επίσης βιβλιοεκδότη Γιάννη Χιωτέλλη και ο αδελφός της, Αθανάσιος Καραβίας, ήταν βιβλιοεκδότης και λόγιος, απόφοιτος της Νομικής και το βιβλιοπωλείο του, Ακαδημίας και Ιπποκράτους, ήταν εντευκτήριο της ανώτερης διανόησης του καιρού του: Σικελιανός, Σεφέρης, Βουτυράς, Καββαδίας, κ.ο.κ., σύχναζαν εκεί . Γνώριζε την ελληνική γλώσσα και την ετοιμολογία της από την Ιλιάδα ίσαμε τη δημοτική μας λαλιά.

1. Ανάπλωρα: αντίθετα.
2. Φουνταρισμένος: αγκυροβολημένος.
3. Καπεταν-Σπύρος Βανδώρος. Πλοίαρχος του ΚΟΡΙΝΘΙΑ και του ΑΠΟΛΛΩΝΙΑ των πάλαι ποτέ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΩΝ ΓΡΑΜΩΝ του Παναγή Γιαννουλάτου, που για χρόνια είχε μαζί του ως ασυρματιστή τον Κόλια. Ήταν και οι δύο από την Άσσο όπως και ο εφοπλιστής.
4. Δέσιμο-ρεμετζάρισμα του πλοίου, κυρίως όταν παροπλίζεται, με τις δύο άγκυρες ριγμένες και δύο παλαμάρια (σκοινιά) που ξεκινάνε από την πλώρη, δεξιά κι αριστερά, και καταλήγουνστην πρύμη και με τη θηλειά περασμένες στις μπίντες (δέστρες) στο μόλο.
5. Κλειδιά. Τρόπος μέτρησης της καδένα της άγκυρας, η οποία δεν μετριέται με οργιές ή μέτρα αλλά με ‘’κλειδιά’’.
6. Κόλια. Με αυτό το υποκοριστικό τον καλούσαμε οι στενοί του φίλοι.